کد مطلب:31962 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اعتقادات

عدل چيست و آيا خداوند عادل است؟

عدل به معناي واقعي كلمه آن است كه هر چيزي در جاي خود باشد. بنابراين هر گونه انحراف، افراط، تفريط تجاوز از حد و تجاوز به حقوق ديگران بر خلاف اصل عدل است. (1) و مفهوم آن دربارة خداوند عبارت است از دوري آفريدگار از انجام هر عملي كه بر خلاف مصلحت و حكمت باشد. بنابراين ظالم نبودن و ظلم نكردن، ظلم را قبيح و ناشايست دانستن و عملي را خلاف عقل و منطق انجام ندادن و حق هر ذي حقي را ادا كردن و ميان افراد بي جهت فرق نگذاشتن و پرهيز از افراط، هر يك مصاديقي از عدل الهي هستند. (2)

علي (ع) مي فرمايد: اعتقاد به عدل اين است كه خداوند را به داشتن هيچ صفت و يا عمل قبيحي متهم نكني (3)

امام صادق (ع) ميفرمايد: معناي عدل درباره خداوند اين است كه به آفريدگارت نسبت ندهي آنچه را كه اگر تو آن را دارا باشي مورد سرزنش قرار گيري (4)

در پاسخ به بخش دوم پرسش شما بايد عرض كنيم كه عالم هستي با شگفتيها و راز و رمزهايش و نظم دقيقي كه در همه جا حكم فرماست، خود دليل بر وجود خالق عادل داناي تواناست. از همه بي نياز است زيرا سرچشمه نياز نقص و كمبود است، و او عاري از نقص و كمبود است زيرا صاحب قدرت و دانش بي پايان است. مهر و رحمت او بر همه سايه افكنده و هر موجودي به تناسب ساختار وجوديش و نيز نوع نيازهايش از لطف و رحمت بي واسعه او بهره مند گرديده و هر آنچه را كه لازمه بقا و حياتش بوده دريافت كرده. عقل و خرد نيز گواهي مي دهد كه خداوند داناي قادر و بي نياز مطلق سزاوار نيست كه بر كسي يا چيزي ظلم و ستم روا دارد زيرا ريشه ستم، محروميت و ترس از نابودي، و جهل و ناداني است. كسي ستم مي كند كه از نعمتي محروم است و براي رفع نياز خود به اندوخته ديگران طمع مي ورزد و ترس از نابودي او را وادار مي كند كه براي نجات خويش، ديگران را به ورطه هلاكت افكند و يا براي حفظ موقعيت و شأن خويش، آبرو و حيثيت ديگران را به خطر اندازد. و يا جهل و ناداني نسبت به عواقب سوء عملي ناخواسته او را وادار به ظلم كند و به اموري دست زند، كه از پيامدهاي منفي آن بي اطلاع است. بسياري از گرفتاري هاي ما در زندگي بواسطة تبعات منفي رفتارهاي نابخردانه خود ماست. نمونه ملموس آن قوانين دست و پا گيري است كه توسط افراد بشر وضع گرديده كه در بسياري موارد به بي عدالتيها دامن زده و افراد را گرفتار عواقب سوء آنها كرده، و اين همه ناشي از دانش محدود بشري است. از طرفي اعتقاد به قيامت و رسيدگي به اعمال بندگان و برخورداري از پاداشهاي الهي و مجازات گنهكاران تنها با وجود عدل معنا و عينيت مي يابد. قرآن نيز كه كدام پروردگار است، عدل را ستوده و ظلم و ستم را قبيح مي داند و پيوسته بندگان را به اقامه عدل دعوت مي كند و از ستم به يكديگر نهي مي فرمايد، پس امكان ندارد امري را كه بشدت از آن نهي كرده و مجازاتهاي سنگيني را براي او مقرر فرموده، خود مرتكب شود و آنچه را كه نيك و پسنديده معرفي مي كند خود دارا نباشد.

قرآن مي فرمايد: ان الله يامر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر و البغي و يعظكم لعلكم تذكرون (5) همانا خداوند فرمان به عدل و احسان و بخشش به نزديكان مي دهد و از فحشاء و منكرو ظلم و ستم نهي مي كند و به شما اندرز مي دهد شايد متذكر شويد.

و نيز مي فرمايد: ترازوي عدالت را در قيامت بر پا مي كنيم (6) و در قيامت ميان ؟آنان به عدالت حكم مي شود و ظلم و ستم بر آنها نخواهد شد. (7)

البته در كنار موضوع عدل الهي همواره بحث از تفاوتها و تبعيضها و مصيبتها و رنجها مطرح مي گردد، و وجود آنها در تنافي با عدل الهي عنوان مي گردد. در پاسخ به چنين شبهاتي بايد گفت كه وجود مصيبتها و تفاوتها و تبعيضهاي ظاهري فلسفه هاي گوناگوني دارد. از جمله شكوفايي استعدادها تحت فشار مصائب، بيداري از غرور و غفلت، كفارة گناهان، مجازات در برابر لغزشها، ايجاد عدم دلبستگي به مواهب زودگذر دنيوي در انسان، آزمون الهي، علو درجه براي انبياء و كسب مقام براي اولياء و ... مي باشد. (8)

علي (ع) مي فرمايد: بلاها براي ظالم تأديب، بري مؤمن امتحان، براي پيامبران درجه و براي اولياء كرامت و مقام است. (9)





منابع و مآخذ:

1ـ تفسير نمونه، ج 11، ص366

2ـ هستي بخش، ج1، ص290، شهيد هاشمي نژاد

3ـ همان

4ـ همان

5ـ نحل، 90

6ـ انبياء، 47

7ـ يونس، 54

8ـ تفسير نمونه، ج20، صص440444

9ـ بحار، ج81، ص198، به نقل از تفسير نمونه، ج20، ص446